Αλλάζει ο έρωτας στη διαδικτυακή εποχή; Μπορεί ένα τόσο 'βασικό' ανθρώπινο συναίσθημα να αλλάξει με την εισαγωγή στη ζωή μας ενός νέου μέσου; Social Media Profiles, Dating Apps, Avatars, Virtual Reality.. Όσο προχωρά η τεχνολογία τόσο προσπαθεί να οδηγήσει το χρήστη σε μια ενσώματη πραγματικότητα και να εισάγει εξίσου ενσώματα και τον Άλλον. Αυτό δείχνει οτι η βασική, εξελικτικά σταθερή ανθρώπινη ποιότητα γίνεται κατανοητή και χρησιμοποιείται ώστε να αυξηθεί περαιτέρω η χρήση της τεχνολογίας.
Τι είναι ο έρωτας όμως;
Ξεκινώντας από το φλερτ, σε μια προσπάθεια να αποδομήσουμε τα 'βήματα', μπορούμε ίσως να πούμε ότι το φλερτ ξεκινά απο το να δούμε τον Άλλον και να ενδιαφερθούμε για κάποιον λόγο γι' αυτόν. Συνεχίζει σ' έναν αγώνα με την αυτοπεποίθηση μας ώστε να τον προσεγγίσουμε και περνά, τέλος, σε μια προσπάθεια αλληλεπίδρασης με αυτόν, σ' ένα 'παιχνίδι', στο οποίο θα περάσουμε στην επόμενη πίστα αν καταφέρουμε να είμαστε ενδιαφέροντες, να μη πούμε κάτι πολύ λάθος ή περίεργο, να παρουσιάσουμε μια ωραία εικόνα του εαυτού μας, ξέρετε...
Σε καθένα από τα βασικά αυτά βήματα όμως ο καθένας μας είναι διαφορετικός. Άλλοι ενδιαφέρονται για κάποιον που είναι απλά πολύ ελκυστικός, άλλοι για κάποιον με τον οποίο βρίσκονται στην ίδια ομάδα θεάτρου. Ακόμα και εμείς οι ίδιοι σε διαφορετικές περιόδους της ζωής μας ενδιαφερόμαστε για διαφορετικούς ανθρώπους, έχουμε διαφορετικά επιπέδα αυτοπεποίθησης για διαφορετικούς τομείς της ζωής μας (διαφορετική αν έχω χάσει 5 κιλά και διαφορετική αν έχω διαβάσει 10 πολύ ενδιαφέροντα βιβλία) και θα μιλήσουμε και θα παρουσιαστούμε διαφορετικά, σύμφωνα και με τα δύο παραπάνω βήματα.
Ήδη αρχίζει να μοιάζει κάπως πολύπλοκο το σχήμα. Ας προσθέσουμε τώρα και το διαδίκτυο.
α) Πώς βλέπω τον Άλλον; Πόσα βλέπω για τον Άλλον; Κοιτάω τις φωτογραφίες του, τα ενδιαφέροντα του, τι ομάδα είναι, σε τι εκδηλώσεις πάει, τι βιβλία διαβάζει, ποιός δείχνει να είναι. Μ' αρέσει ή όχι τελικά; Και σε αυτή τη περίπτωση, το ποίος θα μ' αρέσει και γιατί είναι καθαρά προσωπικό θέμα, όμως εδώ κρατάω στο χέρι μου ένα πολύ μεγάλο μέρος πληροφορίας, συχνά διανοητικοποιημένης πληροφορίας. Αν από αυτά που βλέπω πιστεύω οτι μου αρέσει και οτι μπορώ να τον φλερτάρω (he 's not out of my league), προχωρώ στο β.
β) Πόσο διαφορετικός είναι ο ψηφιακός μου εαυτός από τον πραγματικό μου; Όλοι δείχνουμε μια πλευρά του εαυτού μας, μια ωραιοποιημένη εικόνα. Κρυφοκοιτάμε το προφιλ μας και φουσκώνουμε με περηφάνεια. Το διαδίκτυο μπορεί να αυξομειώσει την αυτοπεποίηθηση μας, βελτιώνοντας την ή και καταποντίζοντας την (το "persistence" του διαδικτύου μπορεί να είναι πολύ σκληρό άλλωστε). Παραθέτω κάποια αποσπάσματα από το βιβλίο "Συνδεδεμένοι" των Christakis & Fowler (σ.344-5).
Οκ, νομίζω το αποδείξαμε. Flirt is really complicated. Αλλά τι γίνεται με τον έρωτα; Μπορεί ο έρωτας να μείνει στο διαδικτυακό περιβάλλον; Στη σακούλα;
Οχι, η γνώμη μου είναι πως οχι. Η ανθρώπινη επαφή δε μπορεί να αντικατασταθεί. Το πόσο χρόνο θα πάρει να μεταφερθεί ένα διαδικτυακό φλερτ στον πραγματικό κόσμο εξαρτάται απο πολλά, αλλά με μαθηματική βεβαιότητα η μετάβαση αυτή θα γίνει. Κάτι τέτοιο γίνεται εμφανές και απο περιπτώσεις διαδικτυακής "μοιχείας". Για παράδειγμα, η Ειμι Τέιλορ, η οποία έπιασε τον άντρα της να συνεβρίσκεται ερωτικά με ένα άβαταρ κατά τη διάρκεια ενός διαδικτυακού παιχνιδιού, κατέθεσε αίτηση διαζυγίου με αιτιολογία "μοιχείας" (βλ. πάλι "Συνδεδεμένοι", σ.373). Και πολλές άλλες περιπτώσεις διαδικτυακού 'φλερτ' (άνευ άβαταρς, κυρίως μέσω των social media) καταλήγουν σε συγκρούσεις και χωρισμούς. Αυτό δείχνει, κατά τη γνώμη μου, οτι κανείς μας δε πιστεύει πως "ό,τι γίνεται στο διαδίκτυο, μένει στο διαδίκτυο".
Και μετά, τι γίνεται μετά;
Οι ερωτικές σχέσεις είναι περίπλοκες, αυτό το γνωρίζουμε όλοι. Η εξάπλωση του διαδικτύου σίγουρα επιδρά σε αυτές με πολλούς τρόπους. Η ιδιωτικότητα του κάθε ατόμου σε μια σχέση μπορεί να πληγεί, καθώς η τεχνολογία βοηθά στο να είμαστε πάντα "εύκαιροι".
Εν ολίγοις, τα πράγματα μοιάζουν στη βάση τους ίδια. Ζήλεια, επαφή, απόσταση, ενδιαφέρον. Απλώς τώρα φαίνονται όλα πολύ πιο εύκολα, καθώς απέχουν συνήθως μόνο ένα ή λίγα περισσότερα "κλικ". Η ευκολία αυτή δεν είναι ουσιαστική όμως, παρά μοιάζει τελικά να περιπλέκει τα πράγματα και να τα δυσχεραίνει. Οι αισθήσεις, οι ορμόνες και οι δεσμοί μας, ακριβώς όπως και του ανθρώπου του Neanderthal ενεργοποιούνται απο την κίνηση και την αντιμετώπιση εχθρών και δυσκολιών. Κάνοντας τα πράγματα "εύκολα", μπορεί να χάνουμε το ουσιαστικό δέσιμο και, αν αυτό δεν είναι παρόν, τότε είναι που όλα γίνονται πολύ πιο δύσκολα. (Ή όπως περιγράφεται πολύ όμορφα σε κάποιο ελληνικό άσμα "Άμα δε λιώσουμε μαζί πώς θες να γίνουμε ένα;")
Εν κατακλείδι, είναι σημαντικό να θέτουμε τα όρια μας και κυρίως, να μη ξεχνάμε ποτέ το πιο σημαντικό πλήκτρο των ηλεκτρονικών μας συσκευών. "The Off-Button".
ΥΓ. Επειδή σας κούρασα, θα σας βάλω κι ένα χαρωπό τραγουδάκι για εξιλέωση.
1.N. Yee & J. Bailenson, "The Proteus Effect: The Effect of Transformed Self-Representation on Behavior", Human Communication Research 33 (2007): 271-290
2. N. A. Christakis & J.H. Fowler. "Συνδεδεμένοι" Εκδόσεις Κάτοπτρο (2010)
Τι είναι ο έρωτας όμως;
Ξεκινώντας από το φλερτ, σε μια προσπάθεια να αποδομήσουμε τα 'βήματα', μπορούμε ίσως να πούμε ότι το φλερτ ξεκινά απο το να δούμε τον Άλλον και να ενδιαφερθούμε για κάποιον λόγο γι' αυτόν. Συνεχίζει σ' έναν αγώνα με την αυτοπεποίθηση μας ώστε να τον προσεγγίσουμε και περνά, τέλος, σε μια προσπάθεια αλληλεπίδρασης με αυτόν, σ' ένα 'παιχνίδι', στο οποίο θα περάσουμε στην επόμενη πίστα αν καταφέρουμε να είμαστε ενδιαφέροντες, να μη πούμε κάτι πολύ λάθος ή περίεργο, να παρουσιάσουμε μια ωραία εικόνα του εαυτού μας, ξέρετε...
Σε καθένα από τα βασικά αυτά βήματα όμως ο καθένας μας είναι διαφορετικός. Άλλοι ενδιαφέρονται για κάποιον που είναι απλά πολύ ελκυστικός, άλλοι για κάποιον με τον οποίο βρίσκονται στην ίδια ομάδα θεάτρου. Ακόμα και εμείς οι ίδιοι σε διαφορετικές περιόδους της ζωής μας ενδιαφερόμαστε για διαφορετικούς ανθρώπους, έχουμε διαφορετικά επιπέδα αυτοπεποίθησης για διαφορετικούς τομείς της ζωής μας (διαφορετική αν έχω χάσει 5 κιλά και διαφορετική αν έχω διαβάσει 10 πολύ ενδιαφέροντα βιβλία) και θα μιλήσουμε και θα παρουσιαστούμε διαφορετικά, σύμφωνα και με τα δύο παραπάνω βήματα.
Ήδη αρχίζει να μοιάζει κάπως πολύπλοκο το σχήμα. Ας προσθέσουμε τώρα και το διαδίκτυο.
β) Πόσο διαφορετικός είναι ο ψηφιακός μου εαυτός από τον πραγματικό μου; Όλοι δείχνουμε μια πλευρά του εαυτού μας, μια ωραιοποιημένη εικόνα. Κρυφοκοιτάμε το προφιλ μας και φουσκώνουμε με περηφάνεια. Το διαδίκτυο μπορεί να αυξομειώσει την αυτοπεποίηθηση μας, βελτιώνοντας την ή και καταποντίζοντας την (το "persistence" του διαδικτύου μπορεί να είναι πολύ σκληρό άλλωστε). Παραθέτω κάποια αποσπάσματα από το βιβλίο "Συνδεδεμένοι" των Christakis & Fowler (σ.344-5).
"Οι συμμετέχοντες στους οποίους εκχωρήθηκαν ελκυστικοί ψηφιακοί χαρακτήρες κράτησαν μια πολύ μικρότερη διαπροσωπική απόσταση απ' ό,τι εκείνοι που είχαν πιο απλούς χαρακτήρες: τα ελκυστικά άβαταρ πλησίασαν στο ένα μέτρο τους άλλους, ενώ τα λιγότερο ελκυστικά δεν πέρασαν τα δύο μέτρα. Οι χειριστές των ελκυστικών άβαταρ έδειχναν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και με άλλους τρόπους, όπως μεγαλύτερη διάθεση να μιλήσουν για τον εαυτό τους. Με άλλα λόγια, οι άνθρωποι απέκτησαν μια αυτοπεποίθηση που συμβάδιζε με το πόσο ελκυστικοί ήταν οι ψηφιακοί χαρακτήρες τους παρά με το πόσο ελκυστικοί ήταν πραγματικά οι ίδιοι"γ) Συνδυάζοντας λοιπόν τα α και τα β, τις πληροφορίες για τον Άλλον και τον ωραιοποιημένο, γεμάτο αυτοπεποίθηση εαυτό μου, προχωρώ. Όπως και στη πραγματική ζωή, προσπαθώ να εντυπωσιάσω, να έλξω, να δείξω οτι είμαι ο ιδανικός σύντροφος (άλλα είδη χτυπούν τα φτερά τους, εγώ λέω ανέκδοτα). Η διαφορά εδώ είναι αφενώς στα μεγέθη τόσο της πληροφορίας (για τον άλλον) όσο και της ωραιοποίησης (του εαυτού μου και του άλλου) και αφετέρου, στο οτι χάνω όλο το εξωλεκτικό κομμάτι της αλληλεπίδρασης και το παιχνίδι γίνεται περισσότερο διανοητικό. Δε προσπαθώ να εντυπωσιάσω με το γέλιο μου, αλλά με τη παράθεση-ενός-αστεϊσμού, δε δείχνω τον ενθουσιασμό μου με τις κινήσεις μου, αλλά με τη παράθεση περισσότερης πληροφορίας. Ο Λόγος αντικαθιστά την Πράξιν, τουλάχιστον σε κάποιο βαθμό (όλα τα εμοτικονς του κόσμου προσπαθούν να περιορίσουν άλλωστε τον Λόγο, μα του κάκου).
"Ακόμα πιο εντυπωσιακό είναι το γεγονός οτι οι αλληλεπιδράσεις στον εικονικό κόσμο μπορούν να συνεχιστούν στον πραγματικό κόσμο. Αφότου έπαιξαν το παιχνίδι με τα εκχωρημένα άβαταρ, αυτοί με τα ελκυστικά άβαταρ έδειξαν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και στον πραγματικό κόσμο".1
Οκ, νομίζω το αποδείξαμε. Flirt is really complicated. Αλλά τι γίνεται με τον έρωτα; Μπορεί ο έρωτας να μείνει στο διαδικτυακό περιβάλλον; Στη σακούλα;
Οχι, η γνώμη μου είναι πως οχι. Η ανθρώπινη επαφή δε μπορεί να αντικατασταθεί. Το πόσο χρόνο θα πάρει να μεταφερθεί ένα διαδικτυακό φλερτ στον πραγματικό κόσμο εξαρτάται απο πολλά, αλλά με μαθηματική βεβαιότητα η μετάβαση αυτή θα γίνει. Κάτι τέτοιο γίνεται εμφανές και απο περιπτώσεις διαδικτυακής "μοιχείας". Για παράδειγμα, η Ειμι Τέιλορ, η οποία έπιασε τον άντρα της να συνεβρίσκεται ερωτικά με ένα άβαταρ κατά τη διάρκεια ενός διαδικτυακού παιχνιδιού, κατέθεσε αίτηση διαζυγίου με αιτιολογία "μοιχείας" (βλ. πάλι "Συνδεδεμένοι", σ.373). Και πολλές άλλες περιπτώσεις διαδικτυακού 'φλερτ' (άνευ άβαταρς, κυρίως μέσω των social media) καταλήγουν σε συγκρούσεις και χωρισμούς. Αυτό δείχνει, κατά τη γνώμη μου, οτι κανείς μας δε πιστεύει πως "ό,τι γίνεται στο διαδίκτυο, μένει στο διαδίκτυο".
Και μετά, τι γίνεται μετά;
Οι ερωτικές σχέσεις είναι περίπλοκες, αυτό το γνωρίζουμε όλοι. Η εξάπλωση του διαδικτύου σίγουρα επιδρά σε αυτές με πολλούς τρόπους. Η ιδιωτικότητα του κάθε ατόμου σε μια σχέση μπορεί να πληγεί, καθώς η τεχνολογία βοηθά στο να είμαστε πάντα "εύκαιροι".
"Σου έστειλα στο facebook, γιατί δεν απάντησες; Δεν είσαι σπίτι; Που είσαι; Γιατί δε μου απαντάς;"Το διαδίκτυο κατέστησε άχρηστους τους παλιούς ντεντεκτιβ ερωτικών υποθέσεων και φαίνεται να μείωσε δραματικά την πώληση καπαρτινών και τρυπημένων-στο-επίπεδο-των-ματιών εφημεριδών. No need for that anymore! Μείωσε επίσης δραματικά τη χρήση του ταχυδρομείου και των μουτζουρωμένων-από-το-κλάμα επιστολόχαρτων, όπως και τη χρήση του χαρτιού περιτυλίγματος προς όφελος αυτών-των-καφέ-χαρτόκουτων που χρησιμοποιεί κάθε e-shop. Ακόμα και τα μυριάδες χαρτάκια με πληροφορίες που "πρέπει οπωσδήποτε να θυμηθώ να του πω" έχασαν στη μεγάλη μάχη με το copy/paste (Τα δέντρα του Αμαζονίου δηλώνουν πολύ ευχαριστημένα με αυτή την εξέλιξη).
Εν ολίγοις, τα πράγματα μοιάζουν στη βάση τους ίδια. Ζήλεια, επαφή, απόσταση, ενδιαφέρον. Απλώς τώρα φαίνονται όλα πολύ πιο εύκολα, καθώς απέχουν συνήθως μόνο ένα ή λίγα περισσότερα "κλικ". Η ευκολία αυτή δεν είναι ουσιαστική όμως, παρά μοιάζει τελικά να περιπλέκει τα πράγματα και να τα δυσχεραίνει. Οι αισθήσεις, οι ορμόνες και οι δεσμοί μας, ακριβώς όπως και του ανθρώπου του Neanderthal ενεργοποιούνται απο την κίνηση και την αντιμετώπιση εχθρών και δυσκολιών. Κάνοντας τα πράγματα "εύκολα", μπορεί να χάνουμε το ουσιαστικό δέσιμο και, αν αυτό δεν είναι παρόν, τότε είναι που όλα γίνονται πολύ πιο δύσκολα. (Ή όπως περιγράφεται πολύ όμορφα σε κάποιο ελληνικό άσμα "Άμα δε λιώσουμε μαζί πώς θες να γίνουμε ένα;")
Εν κατακλείδι, είναι σημαντικό να θέτουμε τα όρια μας και κυρίως, να μη ξεχνάμε ποτέ το πιο σημαντικό πλήκτρο των ηλεκτρονικών μας συσκευών. "The Off-Button".
ΥΓ. Επειδή σας κούρασα, θα σας βάλω κι ένα χαρωπό τραγουδάκι για εξιλέωση.
1.N. Yee & J. Bailenson, "The Proteus Effect: The Effect of Transformed Self-Representation on Behavior", Human Communication Research 33 (2007): 271-290
2. N. A. Christakis & J.H. Fowler. "Συνδεδεμένοι" Εκδόσεις Κάτοπτρο (2010)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου