"Λοιπόν, είδαμε το βίντεο, ακούστε τώρα πως λέω να δουλέψουμε! Κατ' αρχάς θα κάνετε δυάδες, αν είναι πιο βολικό κάντε με τον διπλανό σας αλλά καλύτερα δουλέψτε με κάποιον που δεν ξέρετε. Σχολιάστε αυτό που είδαμε και τι σας έκανε να σκεφτείτε ή να νιώσετε, τι σας διακίνησε. [...] Ωραία. Τώρα θα πάμε στην τετράδα. Πάρτε το ζευγάρι σας και μαζί με το διπλανό ζευγάρι καθίστε σε έναν μικρό κύκλο. Συστήστε το ζευγάρι σας στο άλλο ζευγάρι και το ζευγάρι σας θα συστήσει εσάς. Μιλήστε μεταξύ σας για το τι σκεφτήκατε, τι συζητήσατε ήδη στις δυάδες σας και προσπαθήστε να καταγράψετε τις σκέψεις και τις απόψεις που αναδύονται από την κουβέντα σας... Προσπαθήστε στο τέλος να βάλετε και έναν τίτλο σε αυτά που έχετε καταγράψει. [...] Τώρα είναι η ώρα για τον τελικό κύκλο, για την ολομέλεια! Ας καθίσουμε όλοι μαζί σε έναν κύκλο. Όποιο άτομο θέλει από κάθε τετράδα, αφού συστήσει τα υπόλοιπα μέλη, ας μιλήσει στην ομάδα για το τι συζήτηθηκε, ποιές ήταν οι σκέψεις και οι απόψεις που παρουσιάστηκαν και ποιός ήταν ο τίτλος που έδωσαν στη δημιουργία τους. Τα υπόλοιπα μέλη της ολομέλειας μπορούν να προσθέτουν τις δικές τους απόψεις σε αυτά που ακούγονται..."
Το βρίσκω μάλλον απίθανο να έχουν κινηθεί άλλη φορά τόσες πολλές καρέκλες και τραπέζια σε αίθουσα του πανεπιστημίου. Δυστυχώς, βρίσκω μάλλον απίθανο και το να έχουν συζητήσει ποτέ άλλοτε τόσοι φοιτητές μεταξύ τους για ένα θέμα υπό την καθοδήγηση και την ενίσχυση του "καθηγητή". Η χρήση των εισαγωγικών είναι απαραίτητη στη λέξη "καθηγητής" γιατί δεν περιγράφει την πράξη της συγκεκριμένης διδασκαλίας. Είναι καλύτερα να χρησιμοποιήσουμε τη λέξη "facilitator", (και πάλι η ελληνική μετάφραση ως "οργανωτής" αποτυγχάνει να αντιπροσωπεύσει την πραγματικότητα, καλύτερα είναι να χρησιμοποιηθεί λοιπόν με την έννοια του "παράγοντα διευκόλυνσης", δηλαδή "a factor making something easier"). Πώς είναι λοιπόν να βρίσκεσαι σε έναν τέτοιο κύκλο; Χμ.. Αρχικά ενδιαφέρον. Μετά λίγο "απειλητικό", λίγο "περίεργο". Αρχίζεις να ακούς απόψεις και γνώμεις, αρκετές από αυτές τις έχεις συζητήσει κι εσύ στη δυάδα ή την τετράδα σου, αρκετές δεν έχουν περάσει καν απ' το μυαλό σου. Πολύ ενδιαφέρον. Κοιτάς τους ομιλητές στα μάτια και σε κοιτούν και αυτοί, προσπαθείς να τους δείξεις οτι τους ακούς, οτι συμφωνείς ή προβληματίζεσαι, να ενισχύσεις με τον τρόπο σου αυτό το "άνοιγμα" που κάνουν στην ομάδα. Και μιλάς κι εσυ, συμφωνείς ή παραθέτεις στην ομάδα κάποιους προβληματισμούς που μπορεί να έχεις σε σχέση με κάτι που ειπώθηκε και αφήνεις χώρο στoυς υπόλοιπους να συνεχίσουν αυτόν τον προβληματισμό που εναπόθεσες στην ομάδα... Μπορεί να μην είναι απαραίτητα εύκολο, αλλά είναι μια συνθήκη στην οποία μπορείς να μιλήσεις και να σε ακούσουν ενεργά. Πολύ, πολύ ενδιαφέρον. Και πάρα πολύ διαφορετικό... Δυστυχώς η διαδικασία αυτή δεν επαναλήφθηκε ακριβώς έτσι, λόγω του μικρού αριθμού συμμετεχόντων. Ίσως ήταν με κάποιο τρόπο "πολύ" για κάποιους και, όπως είναι λογικό σε μια τέτοια διεργασία, υπήρξαν και κάποιες μικροδιαφωνίες που δεν ήταν και πολύ βοηθητικές. Αν δινόταν περισσότερος χρόνος από τους συμμετέχοντες στην ομαδική διεργασία όλα αυτά θα χάνονταν, είμαι βέβαιη. Η ομάδα θα έπαιρνε σιγά σιγά το δρόμο της.
Παρ' όλα αυτά, η διαδικασία που εν τέλει ακολουθήθηκε δεν ήταν και πολύ διαφορετική, καθώς η βάση της ήταν και πάλι η ομάδα, απλά πίσω απ' την ασφάλεια ενός τραπεζίου και χωρίς τόση δόμηση όσο η προηγούμενη μέθοδος. Και πάλι όμως ο κύριος ρόλος και λόγος ήταν αυτός της ομάδας, η οποία συζητούσε ενεργά, πάλι με το ίδιο πνεύμα, δηλαδή "να ακούς, να μιλάς, να σέβεσαι, να ενισχύεις". Και ο πλούτος που αναδυόταν με τον τρόπο αυτό ήταν πράγματι πολύς. Σε ένα τέτοιο τοπίο όπως το διαδίκτυο, η θεωρίες δεν βρίσκουν απο που να πιαστούν. Ένα τοπίο που αλλάζει καθημερινά αλλαζόντας μας για να το ξαναλλάξουμε, η γνωστή σχέση δομής-δράσης σε fast-forward όμως λόγω των χαρακτηριστικών του μέσου. Αναλύοντας ο καθένας τη δική του δράση, το προσωπικό μας agency, βλέπαμε μπροστά μας και μπορούσαμε να αναλύσουμε τα χαρακτηριστικά της ίδιας της δομής, μια διεργασία μάλλον ανάποδη απ' την εκπαιδευτική/επιστημονική πορεία που συνήθως ακολουθείται. Πολύ πλουσιότερη και ουσιαστικότερη όμως για τη μελέτη οχι μόνο του πολύπλευρου και διαρκώς μεταλλασσόμενου διαδικτυακού τοπίου, αλλά οποιουδήποτε φαινομένου περιλαμβάνει τον ενεργό δράστη. Δηλαδή, όλου του κοινωνικού και ψυχολογικού τοπίου. Από τη μονάδα στην ομάδα, η αντίληψη του πεδίου αλλάζει, γίνεται πιο σφαιρική και συνεκτική συνάμα, επιτρέποντας μας ευκολότερα να αντιληφθούμε το όλο, να ανάγουμε και να μεταφέρουμε τη γνώση στο παραπάνω επίπεδο.
"Και τώρα, πηγαίντε σπίτι, πιείτε ένα κρασάκι ή μια μπυρίτσα και γράψτε τα reflections σας. Όπως λέει και ο Hemingway "Write drunk, edit sober".
Πίσω από τη λογική όλου του μαθήματος και ιδιαίτερα της χρήσης ενός προσωπικού blog στο οποίο θα γράφεται απο τον καθένα ένα ιστολόγημα μετά απο κάθε συνάντηση, βρίσκεται (πιστεύω!), το εξής απλό αξιώμα: "Αγαπητέ φοιτητή, αγαπητέ κοινωνικέ δράστη, έχεις Λόγο". Αφού συνέθεσες με την ομάδα, κάνε ένα βήμα πίσω και αναστοχάσου το πεδίο αυτό που προσπαθούμε να ακουμπήσουμε στο μάθημα. Παρατήρησε πάλι τον εαυτό σου ή ανοίξου σε μια άλλη σύνθεση με τον υπόλοιπο κόσμο, τις θεωρίες και τα συμπεράσματα του. Έχεις Λόγο κι αυτός ο Λόγος είναι σημαντικός, είναι ουσιαστικός και βαθύς. Σπανιώς δίνεται η δυνατότητα στον φοιτητή, στον εκπαιδευόμενο να εκφράζει το Λόγο του. Και καθώς δεν ενθαρρύνεται (ή δεν επιτρέπεται) να τον εκφράσει, θεωρεί συχνά οτι δεν τον έχει καν. Ήταν δύσκολο να γράψεις το Λόγο σου, πόσο μάλλον δημόσια σε ένα ιστολόγιο. Είναι λογικό αν σκεφτείς οτι θεωρείς συχνά οτι ο Λόγος σου δεν είναι σημαντικός, παρά μόνο όταν είναι βαθιά μελετημένος, θεωρητικά καταρτισμένος, "σωστός". Προσπαθήσαμε να το αλλάξουμε αυτό. Και μετά την πρώτη φορά, οι επόμενες ήταν ολοένα και πιο εύκολες. Ο Λόγος σου στο hub και οι Λόγοι όλων των άλλων. Και ανανέωνες συχνά τη σελίδα μήπως υπάρχει κι άλλη ανάρτηση των συμμετεχόντων γιατί ήθελες πραγματικά να τη διαβάσεις, να δεις τι κίνησε η ομάδα στο άτομο και να μάθεις τόσο για το πεδίο, όσο και για τον συγκεκριμένο άνθρωπο. Φυσικά, δεν σ' ενδιέφερε η σκέψη του άλλου 'κουτσομπολίστικα', αλλά ήθελες να την δεις γιατί βρίσκεσαι μαζί του μια φορά την εβδομάδα και παράγετε κάτι μαζί, γιατί έχεις μάθει να σέβεσαι και να εκτιμάς την άποψη του, να σ' ενδιαφέρει ο Λόγος του. Σπάνιο δυστηχώς, αλλά πραγματικά απαραίτητο στο εκπαιδευτικό πλαίσιο.
"Το βάζω για να το θυμάμαι κι εγώ. Listen deeply, tell one story"
Ομαδικές σημειώσεις για το μάθημα από τη σύνθεση των εβδομαδίαιων ιστολογημάτων των συμμετεχόντων. Σαν να λέμε "Ο Λόγος σου είναι θεωρία και μάλιστα είναι η καλύτερη δυνατή θεωρία για το πεδίο μελέτης μας. Δε χρειαζεται να ψάξουμε τη γνώση έξωθεν, καθώς μπορουμε να την παράγουμε οι ίδιοι". Το εκπαιδευτικό σύστημα δε δίνει επουδενί τη δυνατότητα στον εκπαιδευόμενο να μάθει να δημιουργεί τη γνώση, παρά του διδάσκει μόνο πως να την αποροφά. Οι εκπαιδευόμενοι, με τον τρόπο αυτό, μαθαίνουν οτι δεν είναι υπεύθυνοι για τη γνώση, οτι δεν είναι δική τους για να την παράγουν. Ακόμη, δε μαθαίνουν πώς μπορούν να συνθέσουν με τους άλλους. Στα κείμενα που στέλνονταν με την δυνατότητα (και την προτροπή) να επεξεργαστούμε, σπανίως γίνονταν αλλαγές στη βάση αυτής της σύνθεσης με τους άλλους. Απο φόβο μην αλλάξουμε το λόγο του άλλου; Από φόβο μη "παρεξηγηθεί" ο "καθηγητής" (πολλά εισαγωγικά); Πίσω απο όποια πιθανότητα θεωρώ κρύβεται η έλλειψη εκπαίδευσης στη σύνθεση. Τρομάζουμε να κάνουμε ένα cut/paste ή να συμπληρώσουμε κάτι για να ενώσουμε δυο παραγράφους. Κοιτάμε το κείμενο δυό και τρείς φορές για να είμαστε σίγουροι οτι δε θα κάνουμε λάθος, λες και ειπώθηκε ποτέ, σε αυτή την εκπαιδευτική διεργασία, οτι υπάρχει κάτι 'λάθος'! Τουναντίον. ("Κάντε ότι αλλαγές κρίνετε σκόπιμες. Μή διστάσετε να τροποποιήσετε το κείμενο, να διορθώσετε λάθη ή να προσθέσετε σημεία που θεωρείτε σημαντικά. Η συνεισφορά σας είναι εξαιρετικά πολύτιμη και σας ευχαριστώ. Υ.Γ. Μην φοβάστε οτί μπορείτε να το "χαλάσετε"! δεν χαλάει. και να κάνετε κάτι κατά λάθος, μπορουμε να το επαναφέρουμε. και να χαλούσε θα ήταν μάθημα"). Αλλά αυτά μας έμαθαν τόσα χρόνια, δεν είναι εύκολο να τα αλλάξουμε. Προσπαθήσαμε όμως και ανταμοιφθήκαμε γι' αυτό, κάτι που αύξησε λίγο τις πιθανότητες να το ξαναπροσπαθούμε σε κάποια άλλη συνθήκη, σε κάποια άλλη στιγμή.
"Γράψτε ένα reflection για το μάθημα. Κυρίως τα αρνητικά!!"
Δυστυχώς λίγα τα άτομα, δεν έχω ιδέα γιατί. Ακόμη πιο δυστυχώς, λιγότερα τα ιστολογήματα. Ίσως να χρειάζεται μια καλύτερη παρουσίαση της κουλτούρας των Blog, με έναν τρόπο που δε θα 'τρομάζει' ίσως όσους διστάζουν. Και ίσως, μετα την πρώτη αποστολή του αρχείου στους συμμετέχοντες που ανέβασαν ιστολογήματα να στέλνεται και το αρχείο (με δυνατότητα ή μη, επεξεργασίας) και στους συμμετέχοντες που δεν ανέβασαν, ώστε να δούν πόσο ωραία συνθέτονται τα blog στο συλλογικό κείμενο και πόσο σημαντικός έιναι ο λόγος του καθενός. Ίσως αυτό να κινητοποιήσει κάποιους. Κατα τ' άλλα, be bold μάθαμε, ίσως λίγο πιο σαφείς "κανόνες" να βοηθήσουν τους συμμετέχοντες να οργανώσουν το χρόνο τους αναφορικά με τις δραστηριότητες του μαθήματος, και ίσως αν ένα ποσοστό της τελικής βαθμολογίας προερχόταν απ' τη δημιουργία ιστολογημάτων να κινητοποιούνταν περισσότερο να δοκιμάσουν. Δε ξέρω τι άλλο αρνητικό, πέραν του λογικού οτι όσο μειωνόταν ο αριθμός των συμμετεχόντων αυξανόταν η παρουσία του "δασκάλου". Αυτά;...Αυτά.
Adios amigos λοιπόν.
[Νομίζω ο Καζαντζάκης μπορεί να προσφέρει τον καλύτερο υπότιτλο γι' αυτό το κεφάλαιο σε δύο αποσπάσματα:]
Παρ' όλα αυτά, η διαδικασία που εν τέλει ακολουθήθηκε δεν ήταν και πολύ διαφορετική, καθώς η βάση της ήταν και πάλι η ομάδα, απλά πίσω απ' την ασφάλεια ενός τραπεζίου και χωρίς τόση δόμηση όσο η προηγούμενη μέθοδος. Και πάλι όμως ο κύριος ρόλος και λόγος ήταν αυτός της ομάδας, η οποία συζητούσε ενεργά, πάλι με το ίδιο πνεύμα, δηλαδή "να ακούς, να μιλάς, να σέβεσαι, να ενισχύεις". Και ο πλούτος που αναδυόταν με τον τρόπο αυτό ήταν πράγματι πολύς. Σε ένα τέτοιο τοπίο όπως το διαδίκτυο, η θεωρίες δεν βρίσκουν απο που να πιαστούν. Ένα τοπίο που αλλάζει καθημερινά αλλαζόντας μας για να το ξαναλλάξουμε, η γνωστή σχέση δομής-δράσης σε fast-forward όμως λόγω των χαρακτηριστικών του μέσου. Αναλύοντας ο καθένας τη δική του δράση, το προσωπικό μας agency, βλέπαμε μπροστά μας και μπορούσαμε να αναλύσουμε τα χαρακτηριστικά της ίδιας της δομής, μια διεργασία μάλλον ανάποδη απ' την εκπαιδευτική/επιστημονική πορεία που συνήθως ακολουθείται. Πολύ πλουσιότερη και ουσιαστικότερη όμως για τη μελέτη οχι μόνο του πολύπλευρου και διαρκώς μεταλλασσόμενου διαδικτυακού τοπίου, αλλά οποιουδήποτε φαινομένου περιλαμβάνει τον ενεργό δράστη. Δηλαδή, όλου του κοινωνικού και ψυχολογικού τοπίου. Από τη μονάδα στην ομάδα, η αντίληψη του πεδίου αλλάζει, γίνεται πιο σφαιρική και συνεκτική συνάμα, επιτρέποντας μας ευκολότερα να αντιληφθούμε το όλο, να ανάγουμε και να μεταφέρουμε τη γνώση στο παραπάνω επίπεδο.
"Και τώρα, πηγαίντε σπίτι, πιείτε ένα κρασάκι ή μια μπυρίτσα και γράψτε τα reflections σας. Όπως λέει και ο Hemingway "Write drunk, edit sober".
Πίσω από τη λογική όλου του μαθήματος και ιδιαίτερα της χρήσης ενός προσωπικού blog στο οποίο θα γράφεται απο τον καθένα ένα ιστολόγημα μετά απο κάθε συνάντηση, βρίσκεται (πιστεύω!), το εξής απλό αξιώμα: "Αγαπητέ φοιτητή, αγαπητέ κοινωνικέ δράστη, έχεις Λόγο". Αφού συνέθεσες με την ομάδα, κάνε ένα βήμα πίσω και αναστοχάσου το πεδίο αυτό που προσπαθούμε να ακουμπήσουμε στο μάθημα. Παρατήρησε πάλι τον εαυτό σου ή ανοίξου σε μια άλλη σύνθεση με τον υπόλοιπο κόσμο, τις θεωρίες και τα συμπεράσματα του. Έχεις Λόγο κι αυτός ο Λόγος είναι σημαντικός, είναι ουσιαστικός και βαθύς. Σπανιώς δίνεται η δυνατότητα στον φοιτητή, στον εκπαιδευόμενο να εκφράζει το Λόγο του. Και καθώς δεν ενθαρρύνεται (ή δεν επιτρέπεται) να τον εκφράσει, θεωρεί συχνά οτι δεν τον έχει καν. Ήταν δύσκολο να γράψεις το Λόγο σου, πόσο μάλλον δημόσια σε ένα ιστολόγιο. Είναι λογικό αν σκεφτείς οτι θεωρείς συχνά οτι ο Λόγος σου δεν είναι σημαντικός, παρά μόνο όταν είναι βαθιά μελετημένος, θεωρητικά καταρτισμένος, "σωστός". Προσπαθήσαμε να το αλλάξουμε αυτό. Και μετά την πρώτη φορά, οι επόμενες ήταν ολοένα και πιο εύκολες. Ο Λόγος σου στο hub και οι Λόγοι όλων των άλλων. Και ανανέωνες συχνά τη σελίδα μήπως υπάρχει κι άλλη ανάρτηση των συμμετεχόντων γιατί ήθελες πραγματικά να τη διαβάσεις, να δεις τι κίνησε η ομάδα στο άτομο και να μάθεις τόσο για το πεδίο, όσο και για τον συγκεκριμένο άνθρωπο. Φυσικά, δεν σ' ενδιέφερε η σκέψη του άλλου 'κουτσομπολίστικα', αλλά ήθελες να την δεις γιατί βρίσκεσαι μαζί του μια φορά την εβδομάδα και παράγετε κάτι μαζί, γιατί έχεις μάθει να σέβεσαι και να εκτιμάς την άποψη του, να σ' ενδιαφέρει ο Λόγος του. Σπάνιο δυστηχώς, αλλά πραγματικά απαραίτητο στο εκπαιδευτικό πλαίσιο.
"Το βάζω για να το θυμάμαι κι εγώ. Listen deeply, tell one story"
Ομαδικές σημειώσεις για το μάθημα από τη σύνθεση των εβδομαδίαιων ιστολογημάτων των συμμετεχόντων. Σαν να λέμε "Ο Λόγος σου είναι θεωρία και μάλιστα είναι η καλύτερη δυνατή θεωρία για το πεδίο μελέτης μας. Δε χρειαζεται να ψάξουμε τη γνώση έξωθεν, καθώς μπορουμε να την παράγουμε οι ίδιοι". Το εκπαιδευτικό σύστημα δε δίνει επουδενί τη δυνατότητα στον εκπαιδευόμενο να μάθει να δημιουργεί τη γνώση, παρά του διδάσκει μόνο πως να την αποροφά. Οι εκπαιδευόμενοι, με τον τρόπο αυτό, μαθαίνουν οτι δεν είναι υπεύθυνοι για τη γνώση, οτι δεν είναι δική τους για να την παράγουν. Ακόμη, δε μαθαίνουν πώς μπορούν να συνθέσουν με τους άλλους. Στα κείμενα που στέλνονταν με την δυνατότητα (και την προτροπή) να επεξεργαστούμε, σπανίως γίνονταν αλλαγές στη βάση αυτής της σύνθεσης με τους άλλους. Απο φόβο μην αλλάξουμε το λόγο του άλλου; Από φόβο μη "παρεξηγηθεί" ο "καθηγητής" (πολλά εισαγωγικά); Πίσω απο όποια πιθανότητα θεωρώ κρύβεται η έλλειψη εκπαίδευσης στη σύνθεση. Τρομάζουμε να κάνουμε ένα cut/paste ή να συμπληρώσουμε κάτι για να ενώσουμε δυο παραγράφους. Κοιτάμε το κείμενο δυό και τρείς φορές για να είμαστε σίγουροι οτι δε θα κάνουμε λάθος, λες και ειπώθηκε ποτέ, σε αυτή την εκπαιδευτική διεργασία, οτι υπάρχει κάτι 'λάθος'! Τουναντίον. ("Κάντε ότι αλλαγές κρίνετε σκόπιμες. Μή διστάσετε να τροποποιήσετε το κείμενο, να διορθώσετε λάθη ή να προσθέσετε σημεία που θεωρείτε σημαντικά. Η συνεισφορά σας είναι εξαιρετικά πολύτιμη και σας ευχαριστώ. Υ.Γ. Μην φοβάστε οτί μπορείτε να το "χαλάσετε"! δεν χαλάει. και να κάνετε κάτι κατά λάθος, μπορουμε να το επαναφέρουμε. και να χαλούσε θα ήταν μάθημα"). Αλλά αυτά μας έμαθαν τόσα χρόνια, δεν είναι εύκολο να τα αλλάξουμε. Προσπαθήσαμε όμως και ανταμοιφθήκαμε γι' αυτό, κάτι που αύξησε λίγο τις πιθανότητες να το ξαναπροσπαθούμε σε κάποια άλλη συνθήκη, σε κάποια άλλη στιγμή.
"Γράψτε ένα reflection για το μάθημα. Κυρίως τα αρνητικά!!"
Δυστυχώς λίγα τα άτομα, δεν έχω ιδέα γιατί. Ακόμη πιο δυστυχώς, λιγότερα τα ιστολογήματα. Ίσως να χρειάζεται μια καλύτερη παρουσίαση της κουλτούρας των Blog, με έναν τρόπο που δε θα 'τρομάζει' ίσως όσους διστάζουν. Και ίσως, μετα την πρώτη αποστολή του αρχείου στους συμμετέχοντες που ανέβασαν ιστολογήματα να στέλνεται και το αρχείο (με δυνατότητα ή μη, επεξεργασίας) και στους συμμετέχοντες που δεν ανέβασαν, ώστε να δούν πόσο ωραία συνθέτονται τα blog στο συλλογικό κείμενο και πόσο σημαντικός έιναι ο λόγος του καθενός. Ίσως αυτό να κινητοποιήσει κάποιους. Κατα τ' άλλα, be bold μάθαμε, ίσως λίγο πιο σαφείς "κανόνες" να βοηθήσουν τους συμμετέχοντες να οργανώσουν το χρόνο τους αναφορικά με τις δραστηριότητες του μαθήματος, και ίσως αν ένα ποσοστό της τελικής βαθμολογίας προερχόταν απ' τη δημιουργία ιστολογημάτων να κινητοποιούνταν περισσότερο να δοκιμάσουν. Δε ξέρω τι άλλο αρνητικό, πέραν του λογικού οτι όσο μειωνόταν ο αριθμός των συμμετεχόντων αυξανόταν η παρουσία του "δασκάλου". Αυτά;...Αυτά.
Adios amigos λοιπόν.
[Νομίζω ο Καζαντζάκης μπορεί να προσφέρει τον καλύτερο υπότιτλο γι' αυτό το κεφάλαιο σε δύο αποσπάσματα:]
"Διδασκαλία δεν υπάρχει, δεν υπάρχει Λυτρωτής που ν' ανοίξει δρόμο. Δρόμος ν' ανοιχτεί δεν υπάρχει. Καθένας, ανεβαίνοντας απάνω από τη δική του κεφαλή, ξεφεύγει από το μικρό, όλο απορίες μυαλό του. Μέσα στη βαθιά Σιγή, όρθιος, άφοβος, πονώντας και παίζοντας, ανεβαίνοντας ακατάπαυτα από κορφή σε κορφή, ξέροντας πως το ύψος δεν έχει τελειωμό,"
"Ακροπόδιζε στον αχόρταγο γκρεμό και πολέμα να συντάξεις τ' όραμα. Ανασήκωσε την πολύχρωμη καταπαχτή του μυστήριου. Τ' άστρα, τις θάλασσες, τους ανθρώπους, τις Ιδέες. Δώσε μορφή και νόημα στην άμορφη, άμυαλη απεραντοσύνη. Περιμάζωξε στην καρδιά σου όλες τις τρομάρες, ανασύνθεσε όλες τις λεπτομέρειες. [...] Ποιό είναι το χρέος μας; Ν' ανασηκώσουμε το κεφάλι από το κείμενο, μια στιγμή, όσο αντέχουν τα σπλάχνα μας και ν' αναπνέψουμε το υπερπόντιο τραγούδι. Να σμίξουμε τις περιπέτειες, να δώσουμε νόημα στο ταξίδι, να παλεύουμε ακατάλυτα με τους ανθρώπους, με τους θεούς και με τα ζώα, κι αργά, υπομονετικά, να μολώνουμε μέσα στα φρένα μας, μελούδι από το μελούδι μας, την Ιθάκη. Σαν ένα νησί, αργά, με φοβερόν αγώνα, υψώνεται μέσα από τον ωκεανό του ανύπαρχτου το έργο του ανθρώπου. "
Ν. Καζανζάκης - Ασκητική
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου